Projekt publikacji
Część pierwsza projektu: treść publikacji
Celem tej przeglądowej, popularnonaukowej pracy jest rozpowszechnienie zasad polskiej i europejskiej renesansowej typografii książki, która do dzisiaj jest fundamentem i podstawą różnego rodzaju projektowania. Współczesna typografia zachodnia jest zdominowana przez formy liter, które opiera się na kształtach powstałych w XVI wieku. Bezpośrednią przyczyną realizacji projektu była chęć i potrzeba poznania historii początków druku, która jest ważna w zrozumieniu typografii współczesnej. Bez tej wiedzy niestety wiele zagadnień z zakresu projektowania publikacji może być niejasnych.
Obecnie na całym świecie coraz więcej uwagi poświęca się na badania historii grafiki użytkowej m.in. przy zagadnieniach związanych z typografią, które są bezpośrednio związane z tworzeniem książki. Dbałość m.in. o digitalizowanie dawnych krojów pism nie tylko przywołuje je do nowego życia dzisiaj, ale także chroni przed zapomnieniem. Dodatkowo wiele domów typograficznych publikuje kroje inspirowane historycznymi wzorcami: Typotheque (Thesaurus, Parmigiano), Hoefler&Co (Requiem, Didot), Rosetta (Neacademia), Typetogether (Garalda, Alizé, Essay Text). Warto również wspomnieć o projektach polskich twórców: Ani Wieluńskiej digitalizacja Karakteru ukośnego oraz antykwy, noszącej jego cechy (Jan Januszowski, 1594 rok) oraz projekcie Mateusza Machalskiego i digitalizacji kroju Bona (Andrzej Heidrich, 1971 rok).
Metodologia
Proporcje
Narzędzia cyfrowe
Dawna metodologia może wiele nauczyć, okazuje się że systemy projektowe były bardzo dobrze przemyślane, co widać w logicznej strukturze poszczególnych książek, gdzie konstrukcje kompozycji typograficznych oparte są na matematycznych obliczeniach i wykreślonych geometrycznych formach.
Interesujące są sposoby wyliczania proporcji liter i odstępów między nimi.
Co ciekawe te informacje są wykorzystywane nawet we współczesnych narzędziach projektowych. Warto wspomnieć o pluginie LS Cadencer Lucasa Shneidera do edytorów fontów Robofont, Glyphs. Temat ten w Polsce nie jest jeszcze tak popularny jak w Holandii, Niemczech, Belgii i Francji.
Publikacja jest tak naprawdę spotkaniem bibliologii i projektowania graficznego. Odbiorcą jest każda osoba, która zajmuje się projektowaniem publikacji, krojów pisma a także edytorzy, czy bibliotekoznawcy.
Ramy czasowe
Początkową datą jest rok 1455, kiedy Jan Gutenberg zrealizował druk Biblii, przełomowego dzieła, które zapoczątkowało rozwój szybkiego komunikowania treści w społeczeństwie. Datą graniczną jest 1600 rok, kiedy forma książek zaczyna różnicować się w kierunku manierystycznym i barokowym.
Miejsce
Ramy terytorialne to obszar Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W publikacji uwzględniono: Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie. Państwo rozciągało się na terytorium dzisiejszej Polski, Litwy, Białorusi i Łotwy i częściowo Ukrainy, Estonii, Słowacji, Rosji i Mołdawii.
Pierwszym etapem projektu było zgromadzenie specjalistycznej literatury.
Wielu naukowców z Holandii, Belgii, Francji a także Stanów Zjednoczonych zajęło się dokładnym zbadaniem i opisaniem metodologii tworzenia książek w XVI wieku.
W publikacji w cz. 1 zostały przybliżone obszerne badania typografa Harry’ego Cartera ojca słynnego Matthew Cartera oraz Hendrika D.L. Vervlieta, który zajął się opisaniem francuskich druków i krojów w tym m.in krojów Claude'a Garamonda, Roberta Granjona, Simona de Colinesa, Antoine'a Augereau, Pierre'a Haultina, Guillaume' a Le Bé'a, najważniejszych projektantów czcionek. Zaprezentowano także odkrycia Daniela Updika, którego dwutomowe dzieło gorąco poleca m.in dom typograficzny Hoefler & Co.
Współcześnie najważniejszych naukowcami są Frank E. Blokland (wykładający
w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Hadze), który swoją pracę doktorską realizował w Muzeum Plantin-Moretus, dotyczy ona prawdopodobnego systemu projektowania antykw w XVI wieku. Nie sposób było nie wymienić tutaj założeń Freda Smeijersa na temat tworzenia metalowych czcionek w XVI wieku.
W przypadku polskich badań nieocenioną pomocą i wspaniałym dziełem okazała się praca Kazimierza Piekarskiego i Alodii Kaweckiej-Gryczowej Polonia Typographica Seculi Sedecimi, wymagająca przeglądu tysięcy starodruków i klasyfikacji ogromnej liczby pism. Niestety po śmierci badaczy nikt dalej nie podjął się kontynuacji tych badań.
Aktualnie badania w zakresie renesansowego projektowania prowadzą m.in. Klaudia Socha, która dokonała przeglądu druków z Uniwersytetu Jagiellońskiego czy Justyna Kiliańczyk-Zięba, która poświęciła kilka prac wybitnym krakowskim drukarzom m.in. Hieronimowi Wietorowi i Janowi Januszowskiemu.
Nieocenioną pomocą w gromadzeniu materiału było wirtualne królestwo starodruków. Należy dodać, że cyfrowe bazy bibliotek niemieckich, austriackich
i francuskich są na bardzo wysokim poziomie (kategoryzowanie wyszukiwania, wzorniki kolorów kontrolnych, miarki).
Polona Polska Biblioteka Cyfrowa
Biblioteka Narodowa w Monachium
Narodowa Biblioteka Francji Gallica
